De combinatie beerput en kasteel is in potentie een situatie om fraaie gebruiksvoorwerpen te vinden. Bijvoorbeeld luxe voorwerpen die op tafel stonden bij de elite. Dit gaat niet altijd op, maar in ’s-Heerenberg was het raak met deze vondst van uniek middeleeuws knotsglas.

Onderin de beerput

In ‘s-Heerenberg staat kasteel Huis Bergh waar in de middeleeuwen de heren van Bergh zetelden. Toen archeologen van RAAP in 2012 een klein onderzoek uitvoerden in de Marktstraat vlakbij het kasteel, troffen ze daar naast funderingen en sporen van grachten ook een beerput met bijzondere inhoud aan. De beerput was in het verleden al geheel leeggehaald en volgestort met bouwpuin, maar helemaal onderin was een klein laagje beer overgebleven (beer = ingeklonken poep en urine vermengd met afval) met daarin een aantal zeer gave voorwerpen.

Ribbelbekers en knotsglas

In de vieze drek waren veel scherven van drinkbekers van groen glas overgebleven, zogenoemde ribbelbekers waarvan een groot deel vrijwel compleet en duidelijk herkenbaar was. Na het wassen en sorteren bleken er wel 58 verschillende drinkglazen in de put te zitten. Wel gebroken, en in eerste instantie in alle opwinding niet meteen tussen al het glaswerk herkend door onze archeoloog, waren fragmenten van knotsglazen. Met alle scherven waren wel vier verschillende knotsglazen te onderscheiden!

Kijk mij eens

Een knotsglas is vrij groot, lijkt qua vorm – zoals de naam al aangeeft – enigszins op een knots en bestaat uit zeer dunwandig en fragiel glas. Het was eerder een pronkstuk dan een glas voor dagelijks gebruik. Het wordt ook wel ‘welkomstglas’ genoemd, in de zin van: kom binnen en zie wie ik ben, hoe rijk ik ben. Knotsglazen zijn zeer zeldzaam. Vóór deze vondst waren er slechts een tiental andere exemplaren in Nederland bekend. Het knotsglas uit ’s-Heerenberg dateert tussen 1411 en 1450, afgaande op het gedateerde hout van de beerput.

Absolute elite

Knotsglazen waren pure luxe en kun je met recht in verband brengen met ‘heerlijk drinken’. De rijkdom van ’s-Heerenberg heeft duidelijk met de aanwezigheid van het kasteel van de heren van Bergh te maken. Een ander Nederlandse exemplaar is uit ’s-Hertogenbosch, dat klinkt ook al zeer adellijk. De onderzochte panden en beerput aan de Marktstraat waren waarschijnlijk van patriciërs en rijk geworden handelaars. De eerste bekende historische bewoner van het pand met de beerput was Hercules van den Bergh (1503-1530), die een duidelijke relatie met de kasteelfamilie lijkt te hebben. Ook de rijkdom in de beerput wijst daar op.