Het was eind september 2014 toen een van onze historisch geografen achter zijn computer zat en informatie verzamelde voor de cultuurhistorische verwachtingskaart van de gemeente Venlo. En ineens ontdekte hij sporen waarvan hij dacht: ‘Dit hoort hier niet thuis!’

Wat is het?

Dit is de plattegrond van een doolhof en een restant van een oude tuin of tweede doolhof uit de 17e of begin 18e eeuw. Je ziet een regelmatig patroon met een duidelijk herkenbare doolhofstructuur. De doolhoven liggen verstopt in de bossen bij kasteel Arcen en de sporen zijn met behulp van een digitale hoogtekaart ontdekt: het Actueel Hoogtebestand Nederland. Dit heeft zo’n verfijnd grid dat je zelfs het microreliëf kunt waarnemen.

Waar ligt het?

De doolhoven liggen op Landgoed Arcen langs de N271 in Noord-Limburg. De plek zelf ligt op bosgrond van de Stichting Limburgs Landschap, op een perceel dat in het verleden bekend stond onder het toponiem Dolgaard. Deze veldnaam, die voorkomt op oude kaarten van de omgeving van Arcen, is de oude term voor doolhof. Wie goed oplet zou in het beukenbos van het landgoed de grondwallen van de ‘dwaaltuinen’ nog kunnen zien. Het grote doolhof is rechthoekig, anderhalve hectare groot en bestaat uit drie meter brede paden met daartussen drie meter brede wallen. De kleine plattegrond ernaast is circa 50 bij 100 meter. De doolhoven zijn aan de noordzijde doorsneden door een later aangelegde bosweg.

Hoe zeldzaam is dit?

Doolhoven kennen we hoofdzakelijk van oude pentekeningen en gravures. Ze waren populair vanaf de renaissance en dwalen door een doolgaard diende als vermakelijk tijdverdrijf. De doolgaarden van Arcen zijn de eersten in Nederland die als archeologisch spoor zijn aangetoond. Ze waren in bezit van de kasteelheren van Arcen. Dat dergelijke sporen zo oud en gaaf nog in de bodem liggen, is erg zeldzaam en tref je in Nederland zelden aan. Doorgaans verdwijnen zulke elementen namelijk bij een nieuwe tuinaanleg, dan wordt het omgewoeld en verdwijnt het vanzelf.

Hoe oud is het?

Op een kaart van de huidige bossen van Kasteel Arcen uit 1805 staat de naam ‘Dalgert’ (doolgaard) vermeld op de plaats van de doolhoven. Ze zijn dus ouder dan dat jaar en mogelijk de oudst herkenbare doolhoven van Nederland. Vermoedelijk zijn ze aangelegd rond het begin van de 18e eeuw, de periode van het huidige kasteel. Maar wellicht zijn ze een eeuw eerder aangelegd toen het Nije Huijs, de voorganger van het huidige kasteel, gebouwd werd. In die periode werd de bevolking van omliggende dorpen opgetrommeld om, onder toezicht van een ‘walmeester’, te komen graven.